Bezienswaardigheden in Diemen

 

Schuilkerk De Hoop
R.-K. kerk St.Petrus' Banden
R.-K. Pastorie
Oecumenische kerk De Ontmoeting
Diemerbrug
De klokkenstoel

De Omval
Gedenk te sterven
Rustoord
Zeldenrust
Veerponthuis
De Oude Smidse

Joodse begraafplaats
Het Regthuys
Fort Diemerdam
Zeehoeve
Blauwe olifant
Stammerdijk

Schuilkerk De Hoop
Locatie: Hartveldseweg 23
Omdat de katholieken in Nederland na de reformatie in de 16e eeuw hun godsdienst tot 1798 niet meer in het openbaar mocht belijden richtten zij 'schuilkerken' in.
De Hoop (1787) is hier een laat voorbeeld van: vanaf de straat gezien leek het pand net een gewoon woonhuis,  maar aan de binnenkant kreeg het een fraai kerkinterieur in Louis XVI-stijl. In 1827 werd een aangrenzend perceel gekocht voor de aanleg van een kerkhof. In 1882 werd hierop een pastorie gebouwd. De toren met luidklok was bedoeld als kerktoren voor De Hoop. Omdat De Hoop te klein werd, is begin 20e eeuw de St.Petrus' Bandenkerk gebouwd. Lees meer over De Hoop op: www.schuilkerkdehoop.nl
(klik op de afbeelding voor de vergroting)


R.-K. kerk St.Petrus' Banden
Locatie: Hartveldseweg 24
Oktober 1910 werd deze kerk ingewijd en is dus al 100 jaar in gebruik. Achter de kerk ligt een kerkhof, niet alleen voor parochianen uit Diemen, maar ook uit Duivendrecht en de Watergraafsmeer. De eerste R.-K. kerk in Diemen was de Mariakerk. Hiervan is het fundament nog steeds zichtbaar, op de plek waar nu Gedenk te Sterven is te vinden (zie hieronder, verder op deze pagina).

   

R.-K. Pastorie
Locatie: Hartveldseweg 24
In 1827 werd het perceel aangrenzend aan De Hoop gekocht voor de aanleg van een kerkhof. In 1882 werd hierop de pastorie gebouwd. De toren met luidklok (hangt nu in de binnentuin van verpleeghuis De Diem) was bedoeld als kerktoren voor De Hoop.

 

Oecumenische kerk De Ontmoeting
Locatie: hoek Schoolstraat/ Burg. van Tienenweg
Deze kerk werd in 1937 gebouwd voor de gereformeerde gemeente. Architect B.T. Boeyinga ontwierp de kerk met de aangebouwde pastorie en de naast gelegen kosterwoning. Kenmerkend voor zijn werk is de toepassing van de verticale lijnen, scherpe hoeken en geometrische vormen. Veel aandacht is besteed aan de lichtval in de kerk. Lange tijd heeft de kerk bekend bestaan als de Bethlemkerk. In 2005 is het gebouw gerestaureerd en sindsdien is er de protestante kerk in Nederland gehuisvest. Nu kerken gereformeerden, hervormden en Luthersen hier samen. De nieuwe naam van de kerk 'De Ontmoeting' staat hier symbool voor.

     

Diemerbrug
Locatie: hoek Hartveldseweg/ Ouderkerkerlaan
Sinds mensenheugenis is de Diemerbrug een onmisbare schakel in het dorp. Eeuwenlang bestond de verbinding tussen Ouddiemerlaan en Ouderkerkerlaan uit een traditionele ophaalbrug met één klap. In 1888 werd het een dubbele ophaalbrug. Om het verkeer beter te kunnen afwikkelen werd in de jaren '30 besloten de brug te verplaatsen naar het verlengde aan de Burg. Bickerstraat. Aan de historische rechtstreekse verbinding kwam toen een einde. Maar nog altijd vormt de Diemerbrug de belangrijkste schakel tussen Diemen Zuid en Diemen Centrum.

 

De klokkenstoel
Locatie: D.J. den Hartoglaan 1
De klokkenstoel werd in 1988 als oorlogsmonument aan de Ouddiemerlaan geplaatst. De bronzen luidklok werd in 1753 door Ciprianus Cranz Janz. te Amsterdam gegoten. Hij hing achtereenvolgens in de Mariakerk in Oud-Diemen en twee hervormde kerken in Diemerbrug. Na de sloop van de Nederlands Hervormde kerk aan de Ouderkerkerlaan kreeg de klok een nieuwe bestemming in het oorlogsmonument. In 2000 verhuisde de herdenkingsplaats van de voor- naar de zijkant van het gemeentehuis. Bij de de klokkenstoel werd toen een natuurstenen bank geplaatst met de tekst "Voor hen die vielen voor onze vrijheid". Jaarlijks vindt hier de officiele dodenherdenking plaats.

Bron: HKD
de Nederlands Hervormde kerk aan de Ouderkerkerlaan
waar de klok heeft gehangen.
Gesloopt in 1984.

   

De Omval
Locatie: Ouddiemerlaan 104
De Omval, een doos die wankelt. Dit door Sjoerd Soeters ontworpen Sociaal Cultureel Centrum werd in 1991 in gebruik genomen. In de 'blauwe doos' bevinden zich de foyer, cafetaria en vergaderingruimtes. In het gebouw erachter is de toneel-/filmzaal gesitueerd. Tussen de beide bouwdelen ligt een transparante, taps toelopende en door kleurige bruggen doorsnede loopzone.
Dit is het meest sprekende voorbeeld van postmoderne architectuur in Diemen. De architect wilde de zintuigen van de bezoekers en passanten aanspreken. Dat is gelukt: de één vindt het prachtig, de ander beoordeelt het als het 'lelijkste gebouw van Diemen'. In ieder geval is het een gebouw dat de tongen losmaakt.

 

Gedenk te sterven
Locatie: Ouddiemerlaan ter hoogte van huisnummer 158
Uit opgravingen is gebleken dat de eerste levenstekenen in Diemen dateren van 1033. Diemen was daardoor één van de eerste nederzettingen in de regio en is dus ouder dan Amsterdam! De pioniers die zich hier vestigden waren afkomstig uit de omgeving van Utrecht. Zij woonden op een 3 à 4 meter hoge terp in Oud-Diemen, aan de ingang van de huidige nieuwbouwwijk Diemen-Noord. Er was een kerkhof en een houten kerkje. De fundamenten van de stenen Mariakerk dateren uit de 15e eeuw.
In de 17e eeuw was Oud-Diemen de kern en de bewoners leefden hoofdzakelijk van de landbouw. In deze eeuw is dit dorpje diverse keren door Rembrandt in etsen en tekeningen vereeuwigd.

Centraal in een traditionele boerengemeenschap als de Diemense stond de dorpskerk. De fundamenten van deze Mariakerk, die in 1807 werd afgebroken, zijn recentelijk hersteld en tot iets boven het maaiveld opgetrokken. Ook het rond de vroegere kerk gelegen kerkhof Gedenk te Sterven is daarbij opgeknapt. De bij archeologisch onderzoek aangetroffen stenen sarcofagen uit de twaalfde eeuw wijzen op de betekenis van Diemen in de Middeleeuwen, want alleen zeer bemiddelde personen konden zich een dergelijke begraafwijze veroorloven. Bij de breuk in het christendom ten gevolge van de reformatie in de zestiende eeuw werd de Mariakerk protestants. De katholieke gelovigen gingen sindsdien ter kerke in een van buiten niet als kerk herkenbare schuilkerk in Over-Diemen, en vanaf 1787 in de (nu gerestaureerde) schuilkerk De Hoop aan de Hartveldseweg. In 1910 verrees de huidige St. Petrus' Bandenkerk. Na de afbraak van de Mariakerk in 1807 gingen de protestanten ter kerke in een nieuw gebouwde hervormde kerk nabij de Diemerbrug. In 1865/1866 werd deze vervangen door de kerk, die een kleine 120 jaar later weer zou worden afgebroken. Een nieuwe hervormde kerk, de Schuilplaats geheten, was inmiddels tegenover het politiebureau gebouwd. De gereformeerde gelovigen, die zich in de negentiende eeuw van de hervormden hadden afgescheiden, hadden aanvankelijk een kerkje aan de weg naar Weesp totdat in 1936 de huidige Bethlehemkerk verrees.

   

Rustoord
Locatie: Weesperstraat 84
Rustoord is van oorsprong de eerste particuliere buitenbegraafplaats voor Amsterdam. Tot in de 18e eeuw werd er vooral in de kerken begraven. In 1791 werd het kerkhof aan de Weespertrekvaart aangelegd. Lange tijd kwamen de doden nog over het water, vervoerd door een statig rouwjacht. De naam Rustoord kreeg de begraafplaats pas in 1887. De centraal op de begraafplaats gelegen aula werd in 1935 gebouwd in de stijl van de Amsterdamse School naar een ontwerp van de Diemense architect J.de Boer. Op de begraafplaats zijn verschillende personen "van naam" begraven en zijn enkele bijzondere grafmonumenten te bewonderen. In de hoek van de begraafplaats aan de Weesperstraat staat de in 1948 gebouwde voormalige beheerderswoning.

Zeldenrust
Locatie: Ouddiemerlaan 543, voormalige boerderij, nu medisch centrum
De L-vormige boerderij Zeldenrust is voor het eerst vermeld in 1626. De terp waarop de boerderij staat was echter al veel eerder, aan het eind van de 12e eeuw, bewoond. Van de 17e eeuwse situatie is een pentekening van Rembrandt bewaard gebleven. Tot circa 1970 bleef de boerderij in bedrijf. Bij de verbouwing in 1994 tot Gezondheidscentrum werd het voorhuis gerestaureerd. Voor de nieuwbouw van het achterste deel heeft de architect Kees Spanjers van Bureau Pieter Zaanen zich laten inspireren door de contouren van de voormalige stallen en het rommelige karakter van een boerenerf. Kijk ook op 1940-45 voor een oorlogsverhaal (onderduikers).

   

Dienstwoning Rijkswaterstaat: Veerponthuis
Locatie: hoek Ouddiemerlaan/ Kanaaldijk
Eind 19e eeuw werd het Merwekanaal (nu-Amsterdam-Rijnkanaal) gegraven. De woning op de hoek van de Ouddiemerlaan en de Kanaaldijk werd door Rijkswaterstaat gebouwd en in 1893 in gebruik genomen als dienstwoning voor de pontwachter. De pont zetten mensen en voertuigen over naar de Diemerzeedijk. Later werd de pont vervangen door een wagenveer. Deze reed via een ketting op een wielas over een spoorrails die op de bodem van het kanaal lag. In 1969 werd de pont uit de vaart genomen. Meer oostelijk langs het kanaal, ter hoogte van de Overdiemerweg ligt een bijna identieke veerponthuis.

   

De Oude Smidse
Locatie: Ouddiemerlaan 19
De Ouddiemerlaan is een van de meest historische locaties van Diemen. Hier vinden we naast elkaar gebouwen uit de 18e, 19e en 20e eeuw. In de eerste plaats de Oudse Smidse uit 1749 (huis nummer 19) waar tot 1975 op ambachtelijke wijze gesmeed werd. Op nummer 27 een uit 1890 daterende woonhuis en daartussen het voormalige bankgebouw van de Boerenleenbank uit 1937 (huis nummer 25). Het interieur van de Oude Smidse is nog in de oude staat.

 

Joodse begraafplaats
Locatie: beheerdershuis Ouddiemerlaan 146
De Joodse begraafplaats in Diemen was bedoeld als opvolger van de volgeraakte Joodse begraafplaats te Zeeburg. Het oudste gedeelte werd in mei 1914 ingewijd, in 1925 volgde uitbreiding. In 1928 werd ook een tweede metaheer- of reinigingshuis gebouwd. Volgens een ruwe schatting telt de Diemense begraafplaats zo'n 13,700 graven. De meestal eenvoudige grafstenen staan opgesteld in eenwijdige rijen. Op het achterste gedeelte ligt een veldje met ongeveer 400 urnen met de as van de tijdens de tweede wereldoorlog in het concentratiekamp Westerbork gestorven joden. De begraafplaats is uitsluitend geopend voor grafbezoekers door nabestaanden. Zie ook 1940-45 (wandel-fietsroute langs oorlogsverhalen, nummer 1).

   

Regthuys
Locatie: Ouddiemerlaan 158
Ooit vormde Oud-Diemen het centrum van het dorp met de kerk, het schoolhuys en het regthuys, dat tegelijkertijd als gemeenhuis, rechtbank en herberg dienst deed. Nadat het centrum zich rond 1800 naar Diemerbrug verplaatse, raakte Oud-Diemen meer en meer in verval. Al in 1806 werd de school gesloten en in 1807 werd de Maria kerk afgebroken. Na acties van de bevolking werd eind 20e eeuw besloten de oude panden zoveel mogelijk 'historiserend' terug te bouwen. Zo zijn het beeld en de sfeer van Oud-Diemen behouden. Echt oude elementen zijn nog de begraafplaats, delen van boerderij Vredehof (Ouddiemerlaan 529) en gevelsteen van het Regthuis.

   

Forten
Locatie: Overdiemerweg 37
Diemen was strategisch van belang voor de bescherming van Amsterdam. Al tijdens de 80-jarige oorlog vochten watergeuzen en Spanjaarden tegen elkaar op de Diemerzeedijk. In 1787 namen de patriotten in Diemen stelling om Amsterdam tegen de Pruisen te beschermen. In de 19e eeuw werden bestaande stellingen rondom Amsterdam, waaronder die bij Diemerdam, verbeterd en werden er nieuwe aangelegd. Van de aldus gevormde Stelling van Amsterdam moesten de forten Diemerdam, IJdoorn bij Durgerdam en Pampus bij Muiden de toegang tot Amsterdam over de Zuiderzee afsluiten. De Stelling is nu door Unesco aangewezen als werelderfgoed.

Zeehoeve
Locatie: Overdiemerweg 41
De ligging in de buurt van Fort Diemerdam verklaart de houten constructie van de uit 1880 daterende boerderij De Zeehoeve. Gebouwen binnen de zogenaamde 'Kringen' van het Fort moesten uit hout worden opgetrokken, zodat zij bij naderend onheil snel konden worden afgebroken om het schootsveld vanuit het fort vrij te maken. Onder het voorhuis van de boerderij bevindt zich nog een drijvende kelder: een gemetselde bak die met de grondwaterstand meebeweegt.

 

Blauwe olifant
Locatie: Mandelapark
In 2019 is er een gemeentelijk monument bijgekomen te weten: de Blauwe Olifant.
De Blauwe olifant is bijzonder omdat het kinderen in Diemen al bijna 60 jaar speelplezier geeft.
Waren deze ijzeren speeltoestellen midden vorige eeuw nog overal te zien in Nederland, inmiddels zijn ze uit het straatbeeld verdwenen.

 

Stammerdijk
Locatie: Stammerdijk 27
Diemen ontstond rond het jaar 1100 toen boeren zich op de oevers van de riviertjes De Diem en De Gaasp vestigden. Voor de afwatering van het drassige, maar toen nog veel hoger gelegen land, werden sloten gegraven. Daardoor ontstonden kavels, die tot op de dag van vandaag bewaard zijn gebleven. De boerderijen zijn in de loop der eeuwen telkens weer door nieuwere en grotere vervangen. Een heel mooi voorbeeld van een laat 19e eeuws boerderij is de in 1895 gebouwde boerderij Landlust.
Even verderop staan de resten van de, ook veel Gemeenschap 2 genoemde, Stammermolen. Deze zorgde, samen met andere molens, tot 1927 voor de waterhuishouding van de Gemeenschapspolder.


foto's ©ICRITZ

Copyright 2020 © RitzDzign Alle rechten voorbehouden -- www.RitzDzign.nl